محمدرضا عشوری*

پایگاه بصیرت: سال‌ها قبل وقتی «جمال عبدالناصر» خواست، بین ایالات متحده و شوروی یکی را انتخاب کند، شاید تصمیم‌گیری برای وی زیاد مشکل نبود. بعدها وقتی تصمیم گرفت با حافظ اسد، کشور متحد عربی را شکل دهد نیز ائتلاف با سوریه کار سختی برای وی نبود. ناصر تصمیم خود را گرفته بود که باید در مقابل غربی‌ها بایستد و مردم هم از او حمایت می‌کردند.

سال‌ها بعدتر وقتی سادات جای ناصر را گرفت، خیلی‌ها گفتند ناصر در روزهای آخر عمرش تصمیم گرفت با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کند. هرچند این موضوع بهانه خوبی برای سادات فراهم کرد تا پیمان سازش با صهیونیست‌ها را امضا کند؛ اما این بار چنین تصمیمی به هیچ‌وجه برای وی آسان نبود. برای مردم هم آسان نبود و البته این بار افکار عمومی، چندان از وی حمایت نکردند. بسیاری در اعتراض به این اقدام سادات، به بالای دار رفتند و بسیاری نیز سال‌ها طعم شکنجه و زندان سادات و مبارک را چشیدند. حتی صدای «حسنین هیکل» یار دیرینه ناصر هم درآمد و بعدها خود هیکل گفت که به‌دلیل مخالفت با سیاست خارجی سادات، با آن بی‌ملایمتی‌ها روبه‌رو شد. دیگر نه از سخنرانی‌های ضداستعماری و آتشین ناصر خبری بود و نه از رویکرد خصمانه رهبران مصر بر ضد صهیونیست‌ها. تنها شلیک گلوله خالد استانبولی بر پیکر سادات بود که می‌توانست عمق تنفر مردم از این اقدام سادات را آشکار کند.

هرچند از همان زمان هیچ‌کس حتی فکرش را هم نمی‌کرد که روزی سیاست خارجی مصر بر پایه تفکر اسلام‌خواهانی همچون اخوان‌المسلیمن بگردد؛ اما امروز همگان این نکته را باور دارند که این، محمد مرسی است که قصد دارد مسیر جدیدی در سیاست خارجی این کشور باز کند. همگان منتظرند تا ببیند وی قصد دارد چه سمت و سویی را انتخاب کند: فلسطین یا اسرائیل؟ ایران یا آمریکا؟

گفته‌های آقای مرسی که تاکنون نشان از تصمیم وی برای تحول در مسیر گذشته روابط خارجی مصر دارد. برای بسیاری سؤال است که سفر مرسی به عربستان آیا نشان از استحکام روابط قاهره با خاندان سعودی دارد؟ آیا دیدار وی با اوباما حاکی از رویکرد آمریکایی مصری‌ها خواهد بود؟ آیا سفر مرسی به ایران، دسته‌بندی جدیدی در منطقه شکل خواهد داد؟ رویکرد اخوانی‌ها به سرنوشت آینده فلسطین چگونه خواهد بود؟

مصری‌ها به‌خوبی می‌دانند که جانبداری این کشور از آمریکا به معنی از دست رفتن نقش تاریخی و رائد مصر در جهان عربی و خاورمیانه خواهد بود. آن‌ها به‌خوبی می‌دانند که جانبداری از آمریکا، یعنی ادامه همان حمایت چندین دهه‌ای سادات و مبارک از صهیونیست‌ها. خیلی‌ها اعتقاد دارند که آمریکایی‌ها از ادامه روابطشان با مصر مطمئن هستند. عربستانی‌ها هم همین‌طور. چراکه هرکدام از این کشورها از زاویه دید خودشان به موضع‌گیری‌های مرسی و دیگر رهبران اخوان نگاه می‌کنند.

اگر بخواهیم نگاهی ناامیدانه به موضوع داشته باشیم، خواهیم دید که چهل سال است غربی‌ها و مصری‌ها ائتلافی نظامی - سیاسی با هم دارند. بیهوده نیست وقتی «جفری فلایشمن» در مقاله خود در لس‌آنجلس تایمز می‌نویسد: «آمریکایی‌ها معتقدند که در حالی‌که نخستین رئیس‌جمهور اسلام‌خواه قدرت را در مصر به‌دست می‌گیرد، این کشور قادر نیست به روابط با آمریکا زیانی وارد کند یا از پیمان صلح با اسرائیل دست‌کم در کوتاه‌مدت دست بکشد. سیاست خارجی مصر در سایه نخستین رئیس‌جمهور اسلام‌خواه فقط می‌تواند در سطح ظاهر تغییر کند و باطن آن به قوت خود باقی است.»

شاید واکنش صهیونیست‌ها به انتخاب آقای مرسی به‌عنوان رئیس‌جمهور مصر کمی تند باشد؛ اما باید توجه داشت که مرسی در اوج سخنرانی‌های خود تاکنون نکته‌ای بیان نکرده که زیاد برای آمریکا و رژیم صهیونیستی نگران‌کننده باشد. آقای مرسی بیش از آنکه اساساً از سیاست خارجی صحبت کند، به مشکلات داخلی مصر پرداخته است. مرسی به حمایت مصر از فلسطینی‌ها اشاره کرده؛ به اذیت و آزار معنوی اخلاقی که مصر از سوی عربستان و امارات متحمل شده، اشاره کرده؛ اما واقع آن است که وی تاکنون از صحبت درباره نقش مصر در خارج از مرزها خودداری کرده است.

در مورد آمریکا باید گفت که واشنگتن به ادامه روابط با مصر به‌ویژه در جنبه‌های نظامی تأکید دارد. امری که لاجرم یک رابطه نظامی با رژیم صهیونیستی را نیز در پی خواهد داشت. طبیعی است که آمریکایی‌ها از رئیس‌جمهور جدید مصر خواهند خواست که سیاست حمایت از آمریکا و صهیونیست‌ها را در قبال ایران در پیش بگیرد. از سوی دیگر مصر اگر بخواهد همچنان با صهیونیست‌ها بماند، باید تکلیف خود را با محور مقاومت، حزب‌الله و ایران نیز مشخص کند.همه این مسائل باعث می‌شود که مرسی و سیاستمداران مصری نتوانند به‌راحتی تصمیم بگیرند. آن‌ها بر سر یک دوراهی سخت مانده‌اند. از یک‌سو اوضاع وخیم اقتصادی مصر اقتضا دارد که همچنان بر روی پیمان‌های خود با آمریکایی‌ها بمانند و از کمک‌های اقتصادی غربی‌ها بهره ببرند و از سوی دیگر، باید پاسخگوی افکار انقلابی مردم هم باشند.

به‌نظر می‌رسد مصری‌ها هنوز به‌راحتی نخواهند توانست مسیر آینده را مشخص کنند. اوضاع منطقه نیز ایجاب می‌کند که آن‌ها کمی محتاط باشند. منطقه آبستن حوادث سرنوشت‌سازی است. از اوضاع سوریه گرفته تا تنش‌ها بین ایران و صهیونیست‌ها. مصری‌ها به خوبی می‌دانند که در صورت حمله آمریکایی‌ها به ایران باید یکی را انتخاب کند، یا ایران یا آمریکا. هرگونه پیمان امنیتی نظامی با رژیم صهیونیستی، مصری‌ها را در سراشیبی قرار خواهد داد که آسمانشان را در اختیار هواپیماهای صهیونیست قرار دهند. مرسی باید برای برقراری روابطی فراتر از یک رابطه دیپلماتیک با تهران، شجاعتی فوق‌العاده از خود نشان دهد. کمک‌های یک میلیارد و سیصد میلیون دلاری که قرار است آمریکا سالیانه به نیروی نظامی مصر بدهد، سبب می‌شود فشارهای بیشتری بر رئیس‌جمهور جدید وارد شود.از سوی دیگر، هنوز معلوم نیست اخوانی‌های مصر می‌خواهند چه الگویی از سیاست خارجی را در قبال غرب ارائه دهند؟ آیا اخوانی‌ها الگوی «دیپلماسی همه‌جانبه» ترکیه‌ها را در پیش خواهند گرفت یا آنکه سیاستی انقلابی را در قبال غرب اتخاذ می‌کنند؟

واقعیت آن است که با اوضاع کنونی و وضعیت انتقالی که در حال حاضر در مصر وجود دارد، انصاف آن است که به دولتمردان مصر، حق بدهیم که کمی محتاطانه عمل کند. طبیعی است که روابط مصر با آمریکا تا ادامه ثبات داخلی فضای سیاسی مصر، بیشتر ادامه همان سیاست‌های قبلی باشد. حتی خود اخوانی‌ها هم بر این نکته واقفند که بخش زیادی از جامعه مصر به مرسی رأی نداده‌اند؛ امری که وی را وادار می‌کند سیاستی در پیش بگیرد که فضای جامعه را بیش از پیش ملتهب نکند.

آنچه در مورد روابط مصر و عربستان باید گفت، آن است که این روابط نیز در چارچوب روابط مصر و آمریکا تعریف خواهد شد. به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها در کوتاه‌مدت به ائتلاف نظامی با مصر و دریافت تضمین‌هایی از مصر برای ادامه صلح با رژیم صهیونیستی بسنده می‌کنند؛ امری که می‌تواند تا مدتی ائتلاف غربی- عربی منطقه را به حدی از آرامش برساند. دولت آینده مصر باید پاسخگوی خواسته‌های بخشی از جامعه مصر یعنی سلفی‌ها نیز باشد که اکنون نقش مهمی در صحنه سیاسی مصر ایفا می‌کنند؛ سلفی‌هایی که بیش از هر چیز رابطه با ریاض را، اولویت می‌دانند. تجربه حکومتی اخوانی‌ها نشان داده که آن‌ها همواره اهداف خود را در درازمدت دنبال می‌کنند. اخوانی‌ها نشان دادند که همواره به سوی محور مقاومت در منطقه تمایل دارند. اگر قرار است مصری‌ها تغییراتی بنیادین در روابط خارجی خود ایجاد کنند و اگر قرار است سمت و سوی جدیدی در قبال مسئله رژیم صهیونیستی و فلسطین و مردم تحت محاصره غزه اتخاذ کنند و یا اگر قرار است در قبال ایران، پس از چندین دهه، سیاست خود را یکباره عوض کنند، تنها گذشت زمان است که خواهد گفت چه آینده‌ای پیش روی مصر جدید و انقلابی خواهد بود.

* پژوهشگر مسائل مصر



 

به گزارش خبرگزاری به نقل از پایگاه اطلاع‌‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز(چهارشنبه) در دیدار بیش از هزار نفر از زنان نخبه، فرهیخته و مجاهد دنیای اسلام، نقش زنان را در حرکت عظیم بیداری اسلامی بی‌بدیل خواندند و با اشاره به تجربه بسیار پربرکت حضور زنان ایران در پیروزی و تداوم انقلاب اسلامی تأکید کردند: تداوم،‌تقویت و گسترش حضور زنان در حرکت مبارک بیداری اسلامی بی تردید، پیروزیهای فراوانی را برای ملتهای مسلمان به دنبال خواهد آورد.ایشان، اجتماع زنان فرهیخته و مسلمان 85 کشور جهان را در اجلاس بین المللی زنان و بیداری اسلامی، فرصتی بسیار مهم برای شناخت بیشتر زنان دنیای اسلام از یکدیگر دانستند و افزودند: آشنایی و تعامل ایجاد شده در این اجلاس را مقدمه ای برای ایجاد حرکتی مؤثر و ماندگار در روند احیای هویت و شخصیت زنان مسلمان قرار دهید.رهبر انقلاب با اشاره به تلاش 100 ساله، پیچیده و همه جانبه غرب برای دور کردن زنان مسلمان از هویت اسلامی تأکید کردند: تلاش بانوان نخبه جهان اسلام برای احیای این هویت، بزرگترین خدمت به امت اسلامی است چرا که احساس هویت، آگاهی و بصیرت زنان مسلمان، تأثیری شگرف و مضاعف بر جریان بیداری اسلامی و عزت و کرامت امت اسلام خواهد داشت.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نگاه غرب به «زن» را نگاهی اهانت آمیز دانستند و خاطرنشان کردند: غربی‌ها، در عمق فرهنگ خود، زن را کالا و وسیله‌ای برای تمتع مرد می‌دانند و همه ابزارها و امکانات خود را برای تحقق این هدف بکار گرفته اند اما در حرکتی مزورانه بر این نگاه منحط، ناقص و گمراه کننده، نام آزادی گذاشته‌اند همچنانکه بر جنایاتی نظیر قتل و غارت ملت‌ها، چپاول ثروت‌های کشورها و لشکرکشی و تحمیل جنگ نیز نام‌های فریبنده‌ای مثل آزادی‌طلبی، حقوق بشر و دمکراسی می‌گذارند.رهبر انقلاب اسلامی نگاه اسلام به زن را در نقطه مقابل نگاه غرب به این مقوله برشمردند و تأکید کردند: اسلام به زن نگاهی عزت بخش، کرامت آفرین و رشد دهنده دارد و برای زن هویت و شخصیتی مستقل قائل است.حضرت آیت الله خامنه ای با استناد به تجربه موفق حضور زنان فرهیخته و مؤمن ایرانی در عرصه های مختلف علمی، سیاسی و مدیریتی افزودند: زن در محیط اسلامی، رشد علمی شخصیتی خلاقی، سیاسی می یابد و در اساسی ترین مسائل اجتماعی در صفوف مقدم قرار دارد اما همچنان «زن» باقی می‌ماند و به این مسئله افتخار می‌کند.ایشان، متلاشی شدن خانواده‌ها در غرب و افزایش فرزندان بی هویت را از جمله نتایج نگاه فرهنگ غربی به زن دانستند و افزودند: غرب از همین نقطه، سخت ترین ضربات را خواهد خورد و در روند تدریجی بروز پیامدهای حوادث اجتماعی، دچار فروپاشی خواهد شد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، زن و مرد را در نگاه اسلام دارای خصوصیات مشترک انسانی برشمردند و افزودند: زن و مرد هر کدام براساس خصوصیات جسمانی خود، در ادامه آفرینش، رشد و تعالی انسان و حرکت تاریخ نقش خاصی به عهده دارند که در این میان نقش زن یعنی تداوم بخشیدن به نسل انسان، از نقش مرد مهمتر است.ایشان افزودند: ضوابط اسلام درباره خانواده و محدودیت‌های روابط جنسی را باید از این دید، مطالعه و درک کرد.رهبر انقلاب اسلامی، روشن کردن و برجسته ساختن نقش زن از نگاه ا سلامی را مهمترین مسئولیت زنان نخبه و فرهیخته دنیای اسلام دانستند و با استناد به نقش اساسی زنان در تحولات 33 سال اخیر ایران افزودند: نقش زنان در تحولات اجتماعی، انقلاب‌ها و حرکت بیداری اسلامی نیز، نقشی تعیین کننده است چرا که هرجا زنان در یک حرکت اجتماعی حضوری آگاهانه می‌یابند، پیشرفت و پیروزی آن حرکت تضمین شده است و این واقعیت ادامه و تقویت حضور زنان در تحولات مصر، لیبی، بحرین، یمن و دیگر نقاط دنیای اسلام را کاملاً ضروری می‌سازد.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بیداری اسلامی را حرکتی عجیب و بی‌نظیر برشمردند و تأکید کردند: این حرکت به شرط آسیب شناسی صحیح و مقابله با خطرات و آفت‌ها، می‌تواند مسیر کنونی تاریخ را عوض کند.

امام خامنه ای با تجلیل از انقلاب ملت های مسلمان در شمال افریقا و دیگر مناطق جریان بیداری اسلامی افزودند: مستکبران و در رأس آنها امریکا و صهیونیزم که در مقابل این حرکت عظیم، غافلگیر شده‌اند با همه وجود سعی می‌کنند این حرکت را مهار و بر آن موج سواری کنند.ایشان کم کردن انگیزه‌های ملت‌ها برای تداوم حضور در صحنه، و سرگرم کردن قشرهای مختلف مردم کشورهای منطقه به مسائل فریبنده یا اختلاف انگیز را از جمله روش‌های دنیای استکبار برای مهار بیداری اسلامی برشمردند و تأکید کردند: اگر ملت‌های مسلمان در مقابل این توطئه مقاومت کنند و همچنان در صحنه حضور داشته باشند پیروزی آنها بر دنیای استکبار قطعی است چرا که قدرت شمشیر همه مستکبران در مقابل حضور و ایمان ملت‌ها، کُند و ناکارآمد است.رهبر انقلاب اسلامی، با اشاره به توطئه ها و اقدامات بی وقفه اما شکست خورده دشمنان اسلام و ایران در 33 سال اخیر افزودند: غربی‌ها این روزها درباره تحریم ایران جنجال آفرینی می‌کنند اما نمی‌فهمند که خودشان ملت ایران را به واسطه تحریم های 30 سال اخیر در مقابل هر تحریمی واکسینه کرده‌اند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، افزودند: ملت ایران در سه دهه اخیر با جان،‌مال و عزیزان خود در مقابل همه توطئه ها و تحریم ها ایستاده و پیشرفت کرده است به گونه ای که ما امروز نسبت به 30 سال قبل، 100 برابر قوی تر هستیم.رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به پیشرفت‌های کشور در زمینه‌های مختلف، خطاب به زنان فرهیخته و نخبه دنیای اسلام افزودند: امروز زن مسلمان ایرانی، سرافراز و عزتمند در همه عرصه های پیشرفت حضور دارد و زنان تحصیلکرده و نخبه این کشور، جزو مؤمن ترین و انقلابی ترین زنان ایرانی هستند و غرب با هزاران وسیله تبلیغاتی و بمباران خبری تلاش می کند این واقعیت را دیگرگون جلوه دهد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، با یادآوری تلاش‌های ناکام غرب برای منصرف کردن جمهوری اسلامی از حمایت از ملت فلسطین تأکید کردند: ما فارغ از مباحث انحرافی نظیر شیعه و سنی در کنار همه برادران مسلمان خود ایستاده‌ایم.رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: ملت ایران و جمهوری اسلامی به لطف الهی در کنار ملت فلسطین، همه ملت‌های بیدار شده و انقلاب کرده، و همه کسانی که با امریکا و صهیونیزم مواجهه می‌کنند ایستاده‌اند و از آنها دفاع می‌کنند و در این مورد ملاحظه هیچ کس و هیچ قدرتی را نخواهند کرد.در این دیدار همچنین خانم حجازی دبیر همایش بین‌المللی زنان و بیداری اسلامی با اشاره به حضور 1200 نفر از بانوان فرهیخته و فعال در عرصه‌های مختلف از 85 کشور جهان، در این همایش، گزارشی از مباحث مطرح شده در همایش بین‌المللی زنان و بیداری اسلامی و کمیسیون‌های تخصصی آن ارائه کرد.آقای دکتر ولایتی دبیر کل مجمع جهانی بیداری اسلامی نیز در سخنانی با اشاره به برگزاری چهار همایش بین‌المللی درخصوص بیداری اسلامی، از سال گذشته تاکنون گفت: مجمع جهانی بیداری اسلامی تلاش دارد تا با برگزاری این همایش ها، گفتمان بیداری اسلامی را نهادینه و بارور کند.در ابتدای این دیدار تعدادی از شرکت کنندگان در اجلاس بین‌المللی زنان و بیداری اسلامی از کشورهای مختلف به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود پرداختند.